Maagzweren

Maagzweren komen niet alleen voor bij mensen, maar kunnen ook voorkomen bij paarden. Recente studies hebben aangetoond dat ongeveer 50% van alle paarden maagzweren heeft. Bij renpaarden loopt dit aantal zelfs op tot 90%!

Hoe ontstaan maagzweren bij paarden?
Om het ontstaan van maagzweren een beetje beter te kunnen begrijpen, is het belangrijk eerst te snappen hoe de maag van een paard werkt. Paarden hebben een relatief kleine maag, dit komt omdat de functie van de maag heel anders is dan bij de meeste andere dieren. Bij de meeste dieren heeft de maag ook als doel om voedsel tijdelijk op te slaan, bij paarden is de maag meer een doorgeefluik en slaat het zeer weinig voedsel op. Als een paard in de vrije natuur leeft, is dit geen enkel probleem. Een paard eet immers over de gehele dag steeds kleine beetjes. Terwijl veel van onze paarden slechts een paar keer per dag een grote hoeveelheid eten krijgen. Buiten die paar keer om, heeft de maag weinig tot niets te doen en dat kan voor problemen zorgen.

Hoe werkt de maag van een paard?
De maagwand zorgt voor constante productie van maagzuur. Maagzuur is nodig voor de enzymatische activiteit in de maag. Enzymen breken het voedsel in de maag verder af. Om goed te functioneren hebben deze enzymen een zuur milieu nodig, waar het maagzuur voor zorgt. Ook zorgt het zuur ervoor dat verschillende bacteriën gedood worden. In tegen stelling tot mensen, die maagzuur produceren op het moment dat er gegeten wordt, produceren paarden continu maagzuur.

Als een paard eet, wordt er speeksel gemaakt. Dit speeksel werkt, samen met voedsel, als een buffer tegen maagzuur. Voedsel absorbeert het zuur en speeksel bevat veel natriumbicarbonaat (de stof die ook in maagtabletten voor de mens zit), wat helpt het maagzuur te neutraliseren. Speeksel wordt geproduceerd door kauwen, met name hooi, lucerne, stro en kuil zorgen voor veel aanmaak van speeksel. In de natuur produceert een gemiddeld paard ongeveer 40-60 liter speeksel.

Daarnaast is de maag van een paard verdeeld in twee delen. Het bovenste deel van de maag is een gedeelte met heel weinig klieren en het onderste gedeelte is heel klierrijk. De overgang tussen deze twee delen wordt de margo plicatus genoemd. Het klierrijke deel wordt door een slijmlaag beschermd tegen het maagzuur. Het klierarme deel heeft deze laag niet en heeft dus weinig bescherming tegen maagzuur.

Als een paard niet eet, wordt er geen speeksel geproduceerd. Daarnaast is er ook geen voedsel wat als buffer kan dienen voor het maagzuur. Er ontstaat dan een situatie waarbij er teveel maagzuur in de maag aanwezig is. Dit maagzuur irriteert de maagwand. Vooral het klierarme deel raakt geïrriteerd op het moment dat het niveau van het maagzuur boven de margo plicatus (de overgangszone) uitkomt. De meeste maagzweren worden dan ook in het klierarme deel van de maag gezien.

Kan ieder paard maagzweren krijgen?
In principe kan ieder paard last krijgen van maagzweren. Er zijn wel bepaalde zaken waardoor maagzweren sneller gevormd worden. Voorbeelden zijn;

Onregelmatige voedselopname; 1-2 grote porties per dag, weinig grazen, veel periodes van vasten of een vermindering van de ruwvoer-opname kan binnen enkele uren tot dagen leiden tot een maagzweer.

Voeding; te weinig vezelrijke voeding, met als gevolg onvoldoende speekselproductie, is een belangrijke oorzaak van maagzweren. Denk aan; te weinig ruwvoer zoals hooi, kuil, lucerne en gras. Ook minder kauwen, kan al snel leiden tot maagzweren. Paarden die slechts op beperkte momenten voeding krijgen, of paarden die last hebben van voernijd, zijn vaak geneigd heel snel te eten, waardoor ze niet voldoende kauwen op hun eten.

Training; renpaarden krijgen bijvoorbeeld enkele uren niets te eten tijdens een training. Hierdoor wordt er ook geen speeksel gevormd. Vaak is er tijdens een training een toename van de druk in de buik, hierdoor wordt het maagzuur naar boven geduwd en kan het gemakkelijker het klierarme deel van de maag bereiken.

Stress; stress verlaagt de bloedtoevoer naar de maag. Hierdoor wordt de maagwand minder goed verzorgd en wordt de maagwand gevoeliger voor het maagzuur. Ziektes, kreupelheden, pijn, vreemde omgevingen, lange transporttijden en operaties zijn voorbeelden die stress op kunnen leveren bij paarden.

Medicijnen; het langdurig (of in verkeerde doseringen) gebruiken van bepaalde medicijnen kunnen leiden tot maagzweren. Dit is vooral zo bij ontstekingsremmers en pijnstillers. Als je dierenarts deze middelen voorschrijft voor je paard, zal hij/zij er vaak ook een middel bijgeven om de maagwand te beschermen. Dit is niet altijd noodzakelijk (niet bij korte behandelingen bijvoorbeeld), maar wordt wel bijna altijd gedaan.

Wat zijn de verschijnselen?
Zoals hierboven beschreven zijn maagzweren als het ware grote wonden aan de binnenkant van de maagwand. Het slijmvlies is beschadigd geraakt. Doordat er constant maagzuur over deze wond heen komt, geneest de wond heel erg slecht. Hij kan zelfs groter en dieper worden. Een hele ernstige maagzweer kan zelfs door de maagwand heen. Dit is een hele ernstige complicatie!

Gelukkig komt het meestal niet zo ver en vallen er al eerder dingen op aan je paard. Veelal treedt verminderde eetlust als eerste op. Daarnaast kunnen (als gevolg van verminderde opname van voedingsstoffen) ook gewichtsverlies, verminderde prestaties, slechte/doffe vacht, tandenknarsen, gapen, diarree en lichte koliek verschijnselen optreden. Niet ieder paard heeft dezelfde verschijnselen en het kan zelfs zijn dat jouw paard maar één van de verschijnselen heeft. Het is daarom heel lastig om erachter te komen dat je paard wel eens een maagzweer zou kunnen hebben. Soms wordt er helaas te lang gewacht met het inschakelen van hulp. De maagzweer is dan al ernstiger geworden en lastiger te behandelen. Bij twijfel is het altijd verstandig contact op te nemen met je dierenarts. Hij/zij kan bepalen of het nodig is om een endoscopie te doen (met een camera in de maag van je paard kijken). Dit is de enige manier om met zekerheid vast te stellen of je paard een maagzweer heeft.

Wat is de behandeling van maagzweren bij paarden?
De behandeling bestaat uit meerdere dingen tegelijkertijd. Ten eerste is het heel belangrijk om voeding en stress-factoren aan te passen. Daarnaast bestaan er ondersteunende maatregelen. Heel vaak wordt er gebruik gemaakt van omeprazole. Dit is een middel wat de productie van maagzuur remt. Daarnaast kan je dierenarts ook kiezen om sucralfaat te gebruiken. Dit is een medicijn wat een beschermend laagje legt over de maagzweer, zodat deze beter kan genezen. Er komt immers niet meer continue maagzuur langs. Dit wordt vooral gegeven als de maagzweer in het klierrijke deel van de maag zit. Voedingssupplementen (zoals bijvoorbeeld het pectine-lecithine complex) kunnen de behandeling met medicijnen ondersteunen.

Zodra er medicijnen zijn voorgeschreven, is het ook heel belangrijk om te zorgen dat de voeding aangepast wordt. Je moet vaker kleine beetjes voeren en veel ruwvoer geven waar je paard lang op moet kauwen. Lucerne is hier vaak heel geschikt voor, maar men moet de kwaliteit van de luzerne wel goed beoordelen. Sommige lucerne is namelijk te scherp, waardoor het juist voor irritatie van de maagwand zorgt. Dit kun je heel gemakkelijk inschatten door wat lucerne in je hand te nemen en erin te knijpen. Je voelt dan meteen in je handpalm hoeveel de luzerne prikt.

In sommige gevallen is het noodzakelijk om te achterhalen of je paard last heeft van stress en dan de oorzaak van de stress weg te nemen. Dit is helaas niet altijd goed mogelijk. Na het starten met de medicatie mag je binnen 3-10 dagen verbetering verwachten, het genezen van een maagzweer kan zeker een maand of langer duren. Zeker als je nog volop blijft trainen met je paard. Je dierenarts moet altijd beslissen of het mogelijk is om te stoppen met de behandeling.

Kan ik een maagzweer bij mijn paard voorkomen?
Gelukkig zijn maagzweren te voorkomen. Als je oplet op bovenstaande punten, kun je de kans in ieder geval al enorm verkleinen. Zorg er dus voor dat je paard de gehele dag ruwvoer te eten heeft. Dit kan door weidegang (ideaal), maar ook met bijvoorbeeld een ‘slowfeeder’. Hiermee moet je paard langzamer eten en duurt het langer voordat het ruwvoer op is. Geef daarnaast vaker kleinere porties krachtvoer op een dag. Hoe minder krachtvoer, hoe beter. Geef in ieder geval nooit meer dan 2kg per keer. Er is zelfs speciaal krachtvoer op de markt voor paarden met maagzweren. Dit krachtvoer bevat een beperkte hoeveelheid zetmeel en suikers en juist meer vetten. Het niet kunnen drinken kan ook zorgen voor maagzweren, zorg er dus voor dat je paard altijd toegang heeft tot water (ook in de paddock). Bij langere transporten kun je ervoor zorgen dat je paard ruwvoer te eten heeft. Laat ook onder normale omstandigheden je paard niet te lang zonder eten staan.