Hoefbevangenheid

De paardenziekte hoefbevangenheid (laminitis) is een ontsteking tussen de hoefwand en het hoefbeen, wat meestal ontstaat door een stofwisselingsstoornis. De lamellen waarmee het hoefbeen aan de hoefschoen bevestigd is, raken door verschillende oorzaken ontstoken.

De zwelling en de vloeistof die zijn ontstaan door de ontsteking, zorgen ervoor dat er een grote druk komt te staan op het omliggende gebied en dit veroorzaakt een enorme pijn bij het paard. De lamellen kunnen zelfs beschadigen en eventueel loslaten. Hierdoor kan het hoefbeen in de hoef kantelen en vervolgens door de zool van de hoef breken, wat enorm pijnlijk is voor het paard. Wanneer dit het geval is, is het paard helaas vaak niet meer te redden.

Welke fasen zijn er van hoefbevangenheid?
Er zijn twee verschillende fasen te onderscheiden bij hoefbevangenheid; de acute fase en de chronische fase. Bij acute hoefbevangenheid treden de verschijnselen plotseling en hevig op. In deze fase is het heel duidelijk dat het paard ernstig kreupel loopt en veel pijn heeft. De oorzaak van acute hoefbevangenheid is vaak een stofwisselingsstoornis, die leidt tot circulatiestoornissen en ontstekingen in de hoeven. In deze fase is het zeer belangrijk dat het paard direct wordt behandeld door een dierenarts, dit om te voorkomen dat acute hoefbevangenheid overgaat in chronische hoefbevangenheid.

Chronische hoefbevangenheid is vaak het gevolg van acute hoefbevangenheid, maar kan echter ook geleidelijk ontstaan zonder dat er acute symptomen zichtbaar zijn geweest. In deze fase is het hoefbeen al los gekomen van de hoefwand, wat inhoudt dat het hoefbeen niet meer recht in de hoefschoen zit.

Het kan echter ook voorkomen dat de acute en de chronische hoefbevangenheid tegelijkertijd optreden. In dit geval oefent de punt van het hoefbeen steeds meer druk uit op de zool, waardoor de zool gekneusd raakt. In het ergste geval kan het hoefbeen de zool doorboren. Ook kan het voorkomen dat het hoefbeen compleet wordt afgescheurd van het hoornkapsel, waardoor de hoefhoorn langs de kroonrand loslaat en het paard zijn ‘schoen’ verliest.

Wat zijn de symptomen van hoefbevangenheid?
Wanneer een paard stijf en stram loopt, kan dit duiden op hoefbevangenheid. Ook zijn de hoeven van het paard vaak warm en hebben ze soms een verdikte en pijnlijke kroonrand. Door het afstervingsproces in de hoeflederhuid komt het wel eens voor dat het hoefbeen gaat kantelen, wat op den duur ervoor kan zorgen dat de hoef misvormd raakt. De pijn treedt vaak op aan twee of vier hoeven van een paard. De pijn is vooral aanwezig in het toongedeelte van de zool. Vaak is de punt van de straal ook gevoelig. Dit zijn de eerste symptomen die duiden op hoefbevangenheid.

Duidelijkere symptomen die op hoefbevangenheid duiden zijn onder andere de houding van het paard, het paard wil zijn hoeven ontlasten. Ook loopt het paard kreupel en wil het soms zelfs geen stap meer verzetten. Wanneer de pijn heftiger wordt, zal het paard zijn voorbenen zo neer zetten dat deze het minst belast worden. Dit doet het paard door zijn achterbenen zo ver onder het lichaam te zetten en zijn voorbenen meer naar voren. Je kan hoefbevangenheid in een ernstig stadium aan deze typische houding herkennen.

Bij acute hoefbevangenheid komt vaak koorts voor, gaan de paarden zweten en treedt een verhoogde hartslag op als reactie op de pijn. In de ernstige gevallen ligt het paard veel en kan het soms niet meer staan. Het paard voelt zich niet lekker en zal zich rusteloos gedragen.

Wat zijn de oorzaken van hoefbevangenheid?
Er kunnen verschillende oorzaken zijn voor hoefbevangenheid. Voeding wordt vaak als de voornaamste reden gezien als veroorzaker van hoefbevangenheid, maar er zijn nog veel meer redenen die hoefbevangenheid veroorzaken.

De voornaamste oorzaak van hoefbevangenheid ligt dus in de voeding van het paard. Dit komt voornamelijk voor wanneer je te snel koolhydraten aan het paard voert. Als het paard een te grote hoeveelheid energierijke voeding binnenkrijgt wordt de darmflora zodanig verstoord dat er gifstoffen gevormd kunnen worden. Wanneer deze gifstoffen in het bloed terecht komen, kunnen deze hoefbevangenheid veroorzaken. Een van de meest bekende oorzaak van hoefbevangenheid onder de paardenhouders is het fructaan in het voorjaarsgras.

Een andere oorzaak die in de voeding ligt, zijn de porties die gevoerd worden. In de natuur eten paarden de gehele dag. Het spijsverteringssysteem levert dan een voortdurende stroom van koolhydraten. Echter voer je de paarden tegenwoordig vaak portiegewijs, waardoor de wisselingen in het glucose aanbod veel groter zijn dan in de natuur kan voorkomen. Krachtvoer is vaak rijk aan graanproducten met daarin veel koolhydraten, maar nauwelijks vezels. De koolhydraten komen hierdoor snel vrij, maar houden ook weer vrij snel op. Ondanks alle inspanningen van de alvleesklier loopt de bloedsuikerwaarde in eerste instantie zeer snel op, maar loopt vervolgens ook weer zeer snel af.

Een magnesiumtekort komt ook steeds vaker voor bij paarden die gevoelig zijn voor hoefbevangenheid. Hoewel magnesium vaak een bestanddeel is in verschillende voedingssupplementen, blijkt het helaas niet te helpen om een tekort aan magnesium te voorkomen of juist te verhelpen. Wanneer er sprake is van een tekort aan magnesium worden de cellen ongevoeliger voor insuline, hierdoor gaat het bloedsuikergehalte erg schommelen. Om dit te voorkomen kan je ervoor kiezen om magnesiumcitraat te voeren.

Daarnaast kan de hoefbevangenheid voorkomen wanneer oververhitte paarden te veel koud water drinken. Dit koude water beïnvloedt de samenstelling van de bacterieflora in de darmen. Op deze manier krijgen de organismen die gifstoffen vormen de overhand. De gevormde gifstoffen beïnvloeden de bloedvoorziening in de ondervoeten van het paard. Doordat de doorbloeding in de hoef verstoord is, sterft het weefsel af. Dit zal als eerste voorkomen in de hoeflederhuid.

Er zijn echter nog verschillende oorzaken die hoefbevangenheid in de hand kunnen werken. Zo wordt ook nog baarmoederontsteking genoemd. Dit komt voor wanneer bij merries de nageboorte niet binnen 6 uur na de geboorte van het veulen afkomt. Hierdoor kan een baarmoederontsteking ontstaan en deze ontsteking kan weer leiden tot een vergiftiging. Deze vergiftiging zorgt er vaak voor dat er hoefbevangenheid ontstaat.

Daarnaast worden nog enkele oorzaken genoemd als het extra belasten van een been, dit kan voorkomen wanneer een paard geneest van kreupelheid. Zo worden ook het langdurig werken op harde bodem, het maken van lange reizen in de trailer, het gebruik van bepaalde medicijnen, emotionele factoren, stress en stalrust worden als oorzaak genoemd voor hoefbevangenheid.

Wat is de behandeling van hoefbevangenheid?
Wanneer je het paard verdenkt van hoefbevangenheid, is het van belang dat je zo snel mogelijk een dierenarts erbij haalt. Wanneer je er zo snel mogelijk een dierenarts bij haalt, is de kans op genezing groter. Aangezien de kans bestaat dat er onherstelbare schade ontstaat wanneer het paard er te lang mee rond loopt.

De behandeling van het paard bestaat in eerste instantie uit het toedienen van ontstekingsremmers en pijnstillers door de dierenarts. Ook kunnen anti-stollingsmiddelen en bloeddrukverlagende medicijnen er toe bijdragen dat de doorbloeding van de hoeven wordt verbeterd. Na deze handelingen zal de dierenarts de verdere handelingen toelichten.

Wanneer de acute hoefbevangenheid met succes is behandeld door de dierenarts, is het de taak aan de hoefsmid om het paard te behandelen. De hoefsmid moet ervoor zorgen dat het hoefbeen niet gaat kantelen. Wanneer het hoefbeen gekanteld is, kan hier helaas niks meer aan gedaan worden. De hoefsmid kan dit voorkomen door het paard te beslaan met speciaal beslag. Dit beslag zorgt voor een betere ondersteuning van de voet en de voetzool.

Wanneer een paard eenmaal hoefbevangen is geweest, heeft het paard helaas een grotere gevoeligheid ontwikkeld. Het is dan van belang dat je de voeding van het paard een onder de loep neemt en deze op doordachte wijze uitvoert. Ook is het wenselijk dat je deze paarden in het voorjaar en in het najaar niet in de weide zet. In deze jaargetijden is het gehalte aan fructanen het hoogst, wat de kans op hoefbevangenheid vergroot. Je kan deze paarden wel in een paddock zetten met zand.

Hoe is hoefbevangenheid te voorkomen?
Om de kans op een ernstige hoefbevangenheid te verkleinen zijn er drie zaken die je preventief kan aanpassen. Deze zaken zijn de voeding, de huisvestiging en de manier waarop het paard wordt bekapt.

De belangrijkste oorzaak van hoefbevangenheid is de voeding van het paard. Voor de voeding geldt de regel: hoe eenvoudiger, hoe beter. Daarnaast moeten de veranderingen in het voederschema geleidelijk door gevoerd worden. Aangehouden wordt dat een verandering in 5 tot 10 dagen doorgevoerd moet worden. Plotselinge veranderingen moeten dus vermeden worden.

Een andere oorzaak ligt vaak in de huisvesting. Het is van belang dat het paard voldoende beweging krijgt. Voor het mechanisme in de hoeven van het paard is het belangrijk dat het paard in beweging krijgt. Wanneer het paard te lang stilstaat, heeft dit een negatief effect op de bloedsomloop in de hoeven.

Als laatste heeft de manier waarop het paard wordt beslagen invloed op het voorkomen van hoefbevangenheid. Wanneer je concludeert dat het paard hoefbevangen is, is het aan te raden om het huidige beslag te verwijderen. Dit wordt voornamelijk gedaan om de pijn en de druk te verminderen op de hoeven van het paard. Nadat het beslag is verwijderd, moet het paard op een zodanige manier bekapt worden zodat het hoefbeen weer parallel komt met de grond. Wanneer nodig kan de hoefsmid ervoor kiezen om een speciaal beslag toe te passen.