Koliek

Koliek is een veel voorkomende aandoening bij paarden. Echter is koliek zelf geen aandoening, maar een verzamelnaam van symptomen die te maken hebben met pijn in de buikholte bij paarden. Enkele symptomen van koliek zijn regelmatig rollen, schrapen met de voorbenen, naar de buik kijken en het verliezen van de eetlust. Koliek kan verschillende oorzaken hebben bij paarden. De voornaamste oorzaak van koliek ligt bij het drinkwater en de voeding. Een ander belangrijke oorzaak van koliek bij paarden is een wormbestemming. Om een ernstige problemen te voorkomen, is het van belang dat je direct een dierenarts waarschuwt wanneer je het paard verdenkt van koliek.

Welke soorten koliek zijn er?
Er zijn verschillende soorten koliek te onderscheiden. De meest voorkomende vormen zijn:

• Gaskoliek,

• Krampkoliek,

• Zandkoliek,

• Koliek door verstoppingen in de darm,

• Koliek door liggingsveranderingen van de darm.

Gaskoliek
Van gaskoliek is er sprake wanneer gasophoping ontstaat in de darmen. Dit komt onder andere door een te veel aan gassen in de dikke darm. De oorzaak hiervoor kan zijn dat het paard te veel suikers opneemt welke niet verteerd kunnen worden in de dunne darm en die vervolgens doorstromen naar de dikke darm. Deze worden in de dikke darm afgebroken, waarbij gasvorming plaats vindt.

Deze vorm van koliek komt voornamelijk voor in het voor- en het najaar. Rond deze tijd zitten er veel suikers, waaronder fructanen, in het gras. Wanneer het paard deze opneemt, komen deze in de dikke darm terecht.
Ook wanneer het paard te veel krachtvoer krijgt, kunnen de suikers in het krachtvoer niet allemaal worden afgebroken door de dunne darm en komen vervolgens bij de dikke darm terecht. Wanneer een paard een normale, dagelijkse hoeveelheid krachtvoer krijt, zal het niet gauw voorkomen dat dit de veroorzaker is van koliek. Maar wanneer een paard bijvoorbeeld uitbreekt, en/of op een andere manier onbeperkt toegang krijgt tot krachtvoer, kan dit wel voor problemen zorgen.
Ook kan het voorkomen dat de dikke darm gedeeltelijk of geheel geblokkeerd wordt. De oorzaak hiervoor is vaak een draaiing of verstopping van de darm.

Krampkoliek
Deze vorm van koliek treedt op als gevolg van een verkramping in de darmen of in een gedeelte daarvan. Een oorzaak hiervan kan zijn dat het paard iets verkeerds heeft gegeten, hierdoor wordt de vertering verstoord en worden er stoffen aangemaakt die de darm doen verkrampen. Daarnaast zijn er verschillende factoren die krampkoliek kunnen veroorzaken, bijvoorbeeld veranderingen in het management. Hierbij kan gedacht worden aan veranderingen van voer, stalling of een ander trainingsschema. Ook een worminfectie kan soms leiden tot krampkoliek.

Zandkoliek
Zandkoliek ontstaat wanneer paarden op kale weilanden staan of in een zanderige paddock. Omdat het gras in het najaar vaak kort is, trekken de paarden het gras vaak met wortel en al uit de grond. Het kan ook voor komen dat een paard zand gaat eten omdat het last heeft van een mineralentekort, paarden gaan dan vaak graven of likken aan een bepaalde kleur grond. Dit mineralentekort is gemakkelijk op te lossen met een liksteen.

Het zand wat het paard heeft opgenomen stapelt zich geleidelijk op in de darm. Dit zand beschadigt de binnenkant van de darmen en het slijmvlies waardoor er irritatie ontstaat. In combinatie met het gewicht van het zand, heeft dit zandkoliek als gevolg.

Wanneer je het paard verdenkt dan het eten van zand kan ervoor gekozen worden om het paard te behandelen met een product wat ervoor zorgt dat het zand uit de darmen gaat of wat de darmhygiëne verbeterd.

Verstoppingen in de darm
Het darmkanaal van het paard kent een aantal vernauwingen, op deze plaatsen komt het regelmatig voor dat de voerstroom vast komt te zitten. Deze vorm van koliek komt vaak voor wanneer het paard een overmatige hoeveelheid stro, grofstengelig hooi/kuil of andere bodembedekking heeft opgenomen. Ook kan het voorkomen dat verstoppingen ontstaan nadat het paard last heeft van primaire uitdroging, dit kan voorkomen door een verstopte of bevroren waterbak. De darminhoud kan dan niet meer soepel door de vernauwingen stromen, aangezien er te veel vocht aan wordt onttrokken. Ook kan het voorkomen dat verstoppingen ontstaan door gebitsproblemen. Wanneer het paard niet voldoende of niet goed op zijn ruwvoer kan kauwen, is de kans op verstoppingen groter.

Koliek door liggingsveranderingen van de darm
Het overgrote deel van de darmen ligt ‘los’ in de paardenbuik. Het kan dus voorkomen dat er delen van de darm verstrengeld raken, ook wel liggingsveranderingen genoemd. De symptomen kunnen variëren van mild tot zeer heftig, maar vrijwel altijd is er een behandeling nodig om de onderliggende oorzaak op te lossen. Een liggingverandering geeft vaak aanleiding tot ernstige koliek. De symptomen zijn vaak paarden die laten zich vaak vallen, gaan rollen, raken in paniek en verwonden zichzelf. Soms komt het zelfs voor dat een klein deel van de maaginhoud door de neus naar buiten komt, vaak heeft het paard ook een opgeblazen uiterlijk.

Wat te doen bij koliek?
Het is van belang dat je tijdig een dierenarts inschakelt. Wanneer je de koliek niet tijdig ontdekt of behandeld, kan koliek een dodelijke afloop hebben.

Wanneer er wordt gewacht op de dierenarts is het verstandig om, wanneer mogelijk, met het paard aan de hand te stappen. Echter is dit vaak bij heftige koliekaanvallen niet mogelijk. In zo’n geval kan je het paard het beste laten liggen of rollen. Er moet echter wel opgelet worden dat het paard niet komt vast te liggen.

Het is belangrijk dat je onthoudt of de koliek vaker is voorgekomen en wat de oorzaak voor deze koliek was, deze dingen zal de dierenarts willen weten bij aankomst. Dit zal ook helpen met het vinden van de oorzaak. Voordat de dierenarts aankomt, kan het vaak handig zijn wanneer je de temperatuur van het paard al heeft opgemeten. Dit kan je doen aan de hand van een thermometer. Koliek gaat namelijk vaak gepaard met koorts. Wanneer je de temperatuur van je paard opneemt, kan de dierenarts de ernst van de situatie beter inschatten.

Hoe is koliek te voorkomen?
Het is belangrijk dat je plotselinge veranderingen in het rantsoen of in de beweging vermijd. Daarnaast moeten (te) grote hoeveelheden krachtvoer vermeden worden. De porties moeten dus verdeeld worden over de gehele dag. Ook moet je altijd alert zijn op de kwaliteit van de voeding. Hooi of kuil wat bedorven is kan ook koliek veroorzaken.

Het is daarnaast belangrijk dat wordt voorkomen dat het paard zich gaat vervelen of honger krijgt. Voor de spijsvertering is het wenselijk dat een paard onbeperkt toegang heeft tot (grofstengelig) ruwvoer. Wanneer het paard ook vezelrijke voeding krijgt, voorkomt dit zand eten in de paddock of overmatig stro eten in de stal. Je kan er voor kiezen om het ruwvoer in een hooinet te geven, waardoor het paard er langer over doet en er geen zand zit tussen het ruwvoer.

Ook kan het zinvol zijn om een paard elke dag wat lijnzaadolie bij te voeren. Lijnzaadolie heeft een mild laxerend effect, wat de darmpassage ondersteunt.

Naast de voeding is het belangrijk dat het paard voldoende drinkwater tot zijn beschikking heeft. Wanneer het paard voldoende drinkwater tot zijn beschikking heeft, maar niet voldoende drinkt, kan ervoor gekozen worden om elektrolyten voor paarden of zout toe te voegen aan het drinkwater. Enerzijds is dit gunstig omdat het paard door het zout meer dorst krijgt, en daardoor hopelijk meer gaat drinken. Daarnaast zorgt het voor extra opname van elektrolyten.